فرسودگی ماشین آلات، مصرف انرژی صنایع ایران را ۲ و نیم برابر جهان کرد
متخصص فلز: نیمی از ماشین آلات صنعتی ایران فرسوده است و همین عامل سبب شده مصرف انرژی در صنایع ۲.۵ برابر میانگین جهانی باشد و تولید با هزینه بالایی ادامه یابد.
به گزارش متخصص فلز به نقل از مهر، مرکز پژوهش های مجلس در جدیدترین گزارش خود به بررسی وضعیت نوسازی و بازسازی صنایع کشور پرداخته است. این گزارش نشان داده است که بعد از شروع دور جدید تحریم ها در سال ۱۳۹۷، خالص سرمایه گذاری در بخش صنعت کاهش شایان توجهی داشته و خیلی از ماشین آلات صنعتی فرسوده شده اند. بگفته کارشناسان، بالاتر از یک سوم واحدهای صنعتی کوچک کشور هم اینک با کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت فعالیت می کنند؛ موضوعی که در صورت تداوم، می تواند مسیر صنعتی شدن ایران را با چالش جدی مواجه کند.
بحران فرسودگی خطوط تولید
دستیابی به فناوری های روز یکی از عوامل اصلی افزایش رقابت پذیری و بهره وری صنعتی است، با این وجود خیلی از واحدهای تولیدی با مشکل نوسازی روبه رو هستند. مرکز پژوهش های مجلس گزارش داده که ۳۲ درصد از واحدهای صنعتی کوچک به سبب فرسودگی فناوری، با ظرفیت کمتر از نیمه فعالیت می نمایند و تعداد واحدهای صنعتی غیرفعال در دهه گذشته به صورت پیوسته بالا رفته است.
کمبود نقدینگی، فرسودگی ماشین آلات، ضعف فناوری و سایر عوامل، خیلی از واحدهای صنعتی را از چرخه تولید خارج کرده اند. گزارش تأکید می کند که اجرای موفق طرح نوسازی و بازسازی مستلزم تعیین صنایع اولویت دار برای دریافت حمایت های مالی، فناورانه و قانونی می باشد و تامین مالی پایدار، بزرگ ترین چالش پیش روی متولیان و واحدهای صنعتی است.
نوسازی صنعتی، کلید رشد اقتصادی
افزایش ظرفیتهای تولیدی بدون سرمایه گذاری در فناوری های به روز و تجهیزات پیشرفته ممکن نیست. نوسازی خطوط تولید بعنوان یکی از ارکان رشد اقتصادی پایدار، از اهمیت بالایی برخوردارست. بند «ح» ماده ۴۶ قانون برنامه ششم توسعه بر نوسازی و بازسازی صنایع تأکید کرده است، اما گزارش مرکز پژوهشها نشان داده است که نزدیک به هفت سال از تصویب این قانون می گذرد و هنوز اجرای کامل آن به تأخیر افتاده است.
روند نزولی سرمایه گذاری و فرسودگی ماشین آلات
داده های مرکز آمار ایران نشان داده است که تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بخش ماشین آلات در نیمی از سالهای دهه ۱۳۹۰ روند منفی داشته است؛ همچون رشد منفی ۳۸.۹ درصدی در سال ۱۳۹۱ و ۳۳.۶ درصدی در سال ۱۳۹۷. این آمار نشان داده است که هزینه استهلاک ماشین آلات از سرمایه گذاری های جدید پیشی گرفته و انگیزه ای برای نوسازی در واحدهای صنعتی وجود ندارد.
همچنین، جهش نرخ ارز از سال ۱۳۹۷ هزینه جایگزینی و بروزرسانی تجهیزات را افزایش داده و خرید ماشین آلات پیشرفته برای تولیدکنندگان پرهزینه و در بعضی موارد غیر ممکن شده است. ادامه فعالیت با ماشین آلات مستهلک علاوه بر کاهش کیفیت و تنوع محصولات، هزینه تولید را بالا برده و سودآوری واحدها را کم می کند.
کیفیت سرمایه صنعتی و بهره وری
طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس، بررسی روند تشکیل سرمایه ثابت ناخالص نشان داده است که طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص کشور ۴۸ درصد کم شده و تشکیل سرمایه خالص حدودا ۹۸ درصد افت کرده است. در بخش ماشین آلات، این کاهش به ۵۶ درصد رسیده و بخش ساختمان نیز ۴۱ درصد کاهش داشته است. همچنین، تشکیل سرمایه در ماشین آلات صنایع و معادن ۵۷ درصد و در بخش خدمات ۵۹ درصد کم شده است. این مورد نشان داده است که بخش عمده سرمایه گذاری ها صرف جبران استهلاک و حفظ ظرفیتهای موجود می شود و رشد اقتصادی واقعی ایجاد نمی نماید.
فرسودگی ماشین آلات همین طور یکی از فاکتورهای مهم شدت بالای مصرف انرژی در ایران است؛ میزان مصرف انرژی در ایران دو برابر چین و ۲.۵ برابر متوسط جهانی است.
وضعیت واحدهای صنعتی در شهرک های صنعتی
آمار سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران نشان داده است از ۵۲ هزار واحد صنعتی موجود در شهرک ها و نواحی صنعتی، حدود ۴۵ هزار واحد فعال و ۶۵۸۹ واحد غیرفعال هستند. بیشتر این واحدها (۹۲ درصد) کوچک و خرد، ۶ درصد متوسط و تنها ۲ درصد بزرگ هستند.
از واحدهای فعال، تنها ۳۱ درصد با ظرفیت بالاتر از ۷۰ درصد فعالیت دارند، ۳۸ درصد با ظرفیت ۵۰ تا ۷۰ درصد و ۳۲ درصد با ظرفیت کمتر از ۵۰ درصد.
تحریم، عامل اصلی تعطیلی
۵۶ درصد از واحدهای صنعتی غیرفعال بعد از سال ۱۳۹۶ و با بازگشت دور جدید تحریم ها تعطیل شده اند. شوک های ارزی و قیمتی، مشکلات تامین مواد اولیه و فرسودگی ماشین آلات، مهم ترین دلیلهای کاهش ظرفیت تولید بوده اند.
دلایل تعطیلی واحدها
مرکز پژوهش های مجلس دلیلهای اصلی تعطیلی واحدهای صنعتی را کمبود نقدینگی (۵۳.۶ درصد)، عدم تقاضای بازار (۱۶.۹ درصد)، اختلاف شرکا (۴ درصد)، مشکلات تامین مواد اولیه (۴ درصد)، فرسودگی ماشین آلات و ضعف فناوری (۱.۳ درصد) و مسایل زیرساختی یا قضائی (۱.۷ درصد) اعلام نموده است. در بعضی استان ها، نزدیک به نیمی از واحدهای تعطیل، به سبب تلفیقی از این مشکلات همچون فرسودگی ماشین آلات غیرفعال شده اند.
راهکارها برای نوسازی صنایع
موفقیت طرح نوسازی و بازسازی مستلزم فراهم شدن امکان فنی، اقتصادی و مالی و پیشرفت ظرفیت جذب فناوری های نوین است. لازم است صنایع و بخش های اولویت دار مشخص شده و حمایت های پولی، مالی و تجاری به واحدهای صنعتی اختصاص یابد.
از جمله پیشنهادات مطرح شده در گزارش مرکز پژوهش هاس مجلس:
- اصلاح ماموریت صندوق صنایع پیشرفته برای پشتیبانی از نوسازی خطوط تولید صنایع پیشران
- اختصاص سهمی از تسهیلات ارزی صندوق توسعه ملی برای واردات ماشین آلات
- استفاده از اعتبارات بودجه ای پیشبینی شده و مشوق های مالیاتی برای نوسازی خطوط تولید
- معافیت حقوق گمرکی برای واردات تجهیزات با تکنولوژی روز بجای ماشین آلات فرسوده
مرکز پژوهش های مجلس تأکید می کند که اجرای موفق نوسازی صنایع مستلزم هماهنگی سازمان های متولی همچون ای درو، سازمان صنایع کوچک و نهضت احیای واحدهای اقتصادی می باشد و تصویب لایحه ای با ضمانت اجرائی بالا، ضروری به نظر می آید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب