نقشه آمایشی راهی برای کاهش اتلاف منابع
به گزارش متخصص فلز، هم زمان با لزوم بازآرایی مسیر توسعه کشور، آمایش سرزمین باردیگر به جایگاه اصلی خود بازگشته است.
به گزارش متخصص فلز به نقل از مهر، آمایش سرزمین طی سالهای اخیر به یکی از کلیدی ترین اصطلاحات در سیاستگذاری عمومی ایران تبدیل گشته است؛ اما در عمل غالباً کمتر از آن چه باید به کار گرفته شده. حالا که دولت مسیر توسعه منطقه ای را با جدیت بیشتری دنبال می کند، اهمیت آمایش باردیگر برجسته شده است؛ بخصوص آن که بخش بزرگی از چالش های ایران از مهاجرت و تمرکز جمعیت تا اتلاف سرمایه و پروژه های نیمه تمام ریشه در فقدان همین نگاه آمایشی دارد.
به بیان دیگر، مساله اصلی فقط «کجا سرمایه گذاری کنیم» نیست؛ بلکه «چرا آن نقطه بهترین مکان برای آن نوع فعالیت است». آمایش سرزمین، پاسخی علمی و مبتنی بر داده برای همین پرسش است.
چرا توسعه ایران بدون آمایش پایدار نمی شود؟
ایران کشوری با تنوع اقلیمی، منابع طبیعی متفاوت و مزیت های پراکنده در سراسر پهنه خود است. اما روند توسعه در چند دهه گذشته این تنوع را جدی نگرفته و نتیجه آن شده که برخی مناطق بیش ازحد بارگذاری شده اند و برخی دیگر تقریبا بلااستفاده مانده اند.
نمونه روشن این عدم توازن را میتوان در استقرار صنایع آب بر در مناطقی با تنش آبی بالا، یا ایجاد واحدهای تولیدی در جایی دید که فاقد زیرساخت لجستیکی مناسب می باشد. آمایش سرزمین دقیقا آمده تا این چرخه ناهم خوانی را اصلاح نماید.
بر اساس مطالعات رسمی سازمان برنامه و بودجه، بیشتر از ۴۰ درصد از پروژه های نیمه تمام کشور به علت «انتخاب اشتباه مکان» یا «عدم هماهنگی با ظرفیتهای محلی» گرفتار شکست یا توقف شده اند. این اتلاف عظیم منابع نشان داده است که توسعه بدون نقشه آمایشی، تنها به تکرار چرخه خطا منجر می شود.
آمایش؛ از یک سند مطالعاتی به ابزار سیاست گذاری
گزارش های اخیر نشان داده است که دولت درحال حرکت بسمت استفاده عملی از اسناد آمایشی استان هاست؛ اسنادی که مزیت های هر منطقه را از منظر صنعت، کشاورزی، محیط زیست، انرژی و لجستیک مشخص کرده اند.
وقتی توسعه بر طبق این اسناد پیش می رود، استانها از نقش «مصرف کننده بودجه» به «تحریک کننده رشد اقتصادی» تبدیل می شوند.
در این مدل، سرمایه گذاری های بزرگ ملی هم نه برپایه فشار دستگاه ها، بلکه باتوجه به «تناسب فعالیت با ظرفیت منطقه ای» صورت می گیرد.
برای مثال، پهنه های معدنی شرق کشور توان تبدیل شدن به کانون صنایع پایین دست را دارند، یا مناطق دارای انرژی پایدار می توانند میزبان صنایع انرژی بر باشند. این الگو هم هزینه تولید را می کاهد و هم راندمان سرمایه را بالا می برد.
نظر کارشناس واقعی: «ایران بدون آمایش، توسعه نمی یابد»
ناصر عظیمی، پژوهشگر برجسته توسعه و آمایش سرزمین و از چهره های معتبر مطالعات سرزمینی ایران، سال هاست نسبت به دستاوردهای توسعه بدون نقشه اخطار داده است. وی در گفت وگوها و نوشته های علمی خود بارها تاکید کرده:
مسئله اصلی توسعه در ایران، نبود یک نگاه سرزمینی است. توسعه زمانی پایدار می باشد که مبنی بر توان محیطی و ظرفیت حقیقی مناطق جلو برود. هر جا خلاف این اصل حرکت کردیم، با بحران های بزرگ اقتصادی و اجتماعی رو به رو شدیم.
عظیمی تصریح می کند که تا آن زمان که تصمیم گیری ها در مرکز متمرکز باشد و استانها امکان برنامه ریزی مبتنی بر ظرفیتهای بومی را نداشته باشند، توسعه با همین شکل نامتوازن ادامه خواهد یافت. او می گوید:
هیچ کشوری با این میزان تنوع سرزمینی نمی تواند از یک نقطه واحد اداره شود. اگر آمایش اجرا شود، موتورهای رشد پراکنده کشور فعال می شوند و توسعه از حالت یک قطبی خارج می شود.
این تحلیل، در کنار تحقیقات دیگر او در رابطه با نقش جغرافیا در توسعه، این مساله را روشن می کند که آمایش سرزمین نه تنها یک نقشه راه، بلکه «پیش نیاز» توسعه در ایران است.
آمایش چطور می تواند موتورهای رشد را فعال کند؟
اجرای کامل آمایش سرزمین چند نتیجه کلیدی دارد:
الف) کاهش اتلاف منابع: پروژه هایی که بر مبنای مزیت منطقه ای طراحی شوند، احتمال شکست بسیار کمتری دارند.
ب) افزایش راندمان سرمایه: سرمایه گذاری در مناطقی که مزیت اقتصادی دارند، بازده بالاتری بوجود می آورد.
ج) کاهش مهاجرت و تعادل جمعیتی: وقتی اشتغال در محل ایجاد شود، مهاجرت های ناگزیر کاسته می شود.
د) افزایش جذابیت برای بخش خصوصی: سرمایه گذار زمانی ورود می کند که بداند منطقه، ظرفیت حقیقی برای فعالیت دارد.
ه) توزیع عادلانه زیرساخت ها: آمایش به دولت کمک می نماید منابع را هوشمندانه و بر مبنای اولویت های حقیقی تخصیص دهد.
آمایش، ریل توسعه است
آمایش سرزمین در واقع همان حلقه مفقوده ای است که می تواند توسعه ایران را از شرایط نامتوازن فعلی خارج کند. این رویکرد با عرضه نقشه روشن از ظرفیت ها و محدودیت ها، به سیاستگذاری اقتصادی جهت می دهد و هزینه های تصمیم گیری اشتباه را می کاهد.
اگر آمایش به صورت کامل در سیاستگذاری استانها و دستگاههای ملی وارد شود، میتوان انتظار داشت که توسعه کشور از یک مسیر قابل پیش بینی، علمی و پایدار عبور کند؛ مسیری که در آن هر استان، به جای رقابت برای بودجه، بر مزیت های حقیقی خود تکیه خواهدنمود.
به طور خلاصه، اما روند توسعه در چند دهه گذشته این تنوع را جدی نگرفته و نتیجه آن شده که برخی مناطق بیش ازحد بارگذاری شده اند و برخی دیگر حدودا بلااستفاده مانده اند. وقتی توسعه بر اساس این اسناد پیش می رود، استانها از نقش مصرف کننده بودجه به محرک رشد اقتصادی تبدیل می شوند. هر جا خلاف این اصل حرکت کردیم، با بحران های بزرگ اقتصادی و اجتماعی روبه رو شدیم.
منبع: متخصص فلز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب